In 2018 plaatsten we onze eerste megabatterij bij een windpark om daarmee de vraag naar en het aanbod van groene stroom beter op elkaar af te kunnen stemmen. We vertellen graag hoe dit heeft uitgepakt, en hoe dit in het bredere plaatje past van hoe wij als Greenchoice met flexibiliteit op het elektriciteitsnet bijdragen aan het energiesysteem van de toekomst.
Nederland heeft binnen Europa het grootste aantal zonnepanelen per hoofd van de bevolking. Maar dat betekent ook dat we als een van de eersten tegen nieuwe problemen aanlopen. Zoals dat op zonnige en winderige dagen het aanbod aan groene stroom de totale vraag naar elektriciteit overstijgt. "Dat kan het elektriciteitsnet nog niet aan," zegt Maurice Koenen, director Sourcing & Portfoliomanagement. "Om lokale stroomuitval of zelfs een totale blackout te voorkomen moeten er dan zonne- en windparken afgeschakeld worden. Groene stroom zo verloren laten gaan, dat willen we natuurlijk niet."
Op andere momenten kunnen er door plotselinge windstilte en onverwachte buien of bewolking juist tekorten aan stroom ontstaan. Dan springen gas- en kolencentrales bij, wat vanuit duurzaamheidsoogpunt – denk aan CO2-uitstoot – ongewenst is. Maar wat als we het teveel aan groene stroom op het ene moment in een batterij opslaan, zodat we dat op een ander moment weer kunnen aanbieden? "Dat is precies waarom we in 2018 een eerste megabatterij plaatsten bij ons Hartelkanaal windmolenpark in Zuid-Holland," zegt Koenen. "Met het integreren van opslag willen we die tijdelijke momenten van onbalans tussen vraag en aanbod naar groene stroom overbruggen."
"Met megabatterijen kunnen we het teveel aan groene stroom op het ene moment in een batterij opslaan, zodat we dat op een ander moment weer kunnen aanbieden."
Veel energieopslag in de pijplijn
De batterij bij Hartelkanaal, met een capaciteit van 10 megawattuur (MWh), was een pilotproject. Daar hebben we bijvoorbeeld ervaring opgedaan met het software- en hardwarematig integreren van de batterijen met de transformatoren van de windturbineleverancier. Daarnaast hebben we veel geleerd over de kwaliteitseisen om met batterijen het net in balans te kunnen houden. De pilot legde ook de nodige problemen bloot. "Die konden zo klein zijn als dat er geen stabiel internet beschikbaar was voor de aansturing van de batterij," zegt Koenen. "Maar ook dat er tijdens hittegolven kans bleek op oververhitting."
Ook aan de projectontwikkelingskant is er veel geleerd. Koenen: "Wie moet je als eerste spreken, hoe ga je vergunningstrajecten in, hoe betrek je de veiligheidsdiensten – bijvoorbeeld wat betreft de vereisten rond brandveiligheid?" Met die kennis op zak is de doorlooptijd van megabatterij-projecten flink verkort.
Na de geslaagde pilot volgden al snel energieopslag bij windmolenpark Hellegatsplein en bij zonnepark De Dijken. "We zijn ondertussen ook een strategische samenwerking aangegaan met GES, Green Energy Storage, voor grootschalige batterijprojecten. Van daaruit hebben we nu een hele pijplijn aan projecten in ontwikkeling."
"Naast megabatterijen zorgen ook vraag- en aanbodsturing voor flexibiliteit op het elektriciteitsnetwerk."
Flex-ontsluiting: drie wegen naar flexibiliteit
Megabatterijen beschermen dus het elektriciteitsnetwerk tegen overbelasting door het opvangen, of eigenlijk het verplaatsen, van relatief korte pieken en dalen in de vraag naar en het aanbod van groene stroom. Daarnaast zorgen ook vraag- en aanbodsturing voor flexibiliteit op het netwerk. "Het geheel van opslag, vraag- en aanbodsturing noemen we flex-ontsluiting," zegt Koenen. "Op dit moment zit het meeste flexibele vermogen bij ons in aanbodsturing. Dat is het terugregelen van zonne- en windparken op het moment dat er te veel zon en wind is."
Net als bij opslag doen we ook aan de vraagkant veel aan technologische ontwikkeling. Zo werken we binnen het GO-e onderzoeksconsortium aan een Home Energy Management System (HEMS). Deze HEMS kan de elektrische auto, warmtepomp met buffervat of thuisbatterij bij de consument thuis aansturen. "Dankzij een landelijk afgegeven stuursignaal zullen deze eerder of juist op een later moment stroom afnemen," zegt Koenen. "Ze kunnen ook stroom terugleveren op het moment dat er anders een gas- of kolencentrale zou moeten worden ingeschakeld." Daarnaast gaan we met industriële partners onderzoeken of we pompen en gemalen flexibel kunnen aansturen, of dat we bijvoorbeeld het tijdstip van het opladen van elektrische karretjes in distributiecentra kunnen verschuiven."
"Met flex-ontsluiting willen we voor prijsstabiliteit zorgen, en uiteindelijk dat de consument participeert in en meeprofiteert van de energietransitie."
Samen met de producent én de consument
Binnen de driehoek van opslag, aanbod- en vraagsturing bieden we als Greenchoice allerlei producten en diensten aan. "We zijn zeker niet de enige energieleverancier die met batterijopslag bezig is," zegt Koenen. "Maar waar de echt grote leveranciers meteen een project van 200 megawatt doen, proberen wij ons te onderscheiden door ons in kleinschalige projecten te specialiseren. Die kunnen we ook lokaal in eigendom brengen."
Zo hebben we naast eigen opslag ook al enkele batterijprojecten met externe partijen gedaan, waarbij de batterijen dan door ons worden aangestuurd. "Die helpen zo het net balanceren en daar krijgen ze een vergoeding voor," zegt Koenen. "Voor mij is het ook een doel dat de consument participeert in de energietransitie die we aan het inzetten zijn. Dat onze klanten meer inzicht krijgen in waar hun stroom vandaan komt omdat we een koppeling hebben tussen het windpark dat we hebben gecontracteerd en de stroom die we aan hen leveren. En behalve participeren dat ze er uiteindelijk thuis ook van meeprofiteren."
Prijsstabiliteit
Eind dit jaar willen we één gigawatt aan totaal flexibel vermogen hebben – waarvan ongeveer 50 MW opslag – en in 2025 het dubbele. Het doel daarvan is om de maatschappelijke kosten te verlagen, maar wat ga je daar als consument nu van merken? "Overschotten en tekorten aan stroom zorgen voor flinke variaties in de stroomprijs, die door de energiecrisis zelfs nog extremer zijn geworden," zegt Koenen. "Met flex-ontsluiting willen we voor prijsstabiliteit zorgen. En hoe minder groene stroom verloren gaat en hoe beter vraag en aanbod op elkaar worden afgestemd, hoe lager de energienota uiteindelijk wordt.
Door de grote hoeveelheid zonnepanelen nemen echter ook de kosten toe. "Als Greenchoice vinden we het natuurlijk fantastisch dat zoveel mensen zonnepanelen hebben. Maar we vinden het ook belangrijk dat iedereen kan meeprofiteren van de energietransitie. We proberen de uitdagingen die daaruit voortkomen vooral op te lossen met nieuwe producten en diensten, zoals grootschalige batterijopslag."
Branchevereniging
Technisch gezien werkt het allemaal naar behoren, maar om de beloftes echt waar te kunnen maken zijn er nog wat juridische en financiële hobbels te nemen. Zo levert een megabatterij alleen stroom als er een tekort is, maar moet die capaciteit – van bijvoorbeeld 1 megawatt – juridisch gezien voor het hele jaar op het elektriciteitsnet gereserveerd worden. "Capaciteit die anders door een (groene) stroomproducent kan worden ingevuld en die eigenlijk gebruikt moet worden om bedrijven aan te sluiten." Ook zijn de kosten voor transport van stroom over het netwerk dermate hoog dat het niet of nauwelijks rendabel is om in batterijprojecten te investeren. En dat terwijl batterijen juist netwerkproblemen oplossen in plaats van extra problemen met bijkomende kosten te veroorzaken.
We hebben ons recent dan ook aangesloten bij Energy Storage NL, de branchevereniging van batterij- en flexibiliteitspartijen. Koenen: "Daarmee proberen we politiek wat meer inspraak te hebben. Zo is er recent een routekaart voor opslag gepresenteerd en lopen er discussies over hoe batterijen in het Nederlandse energienet moeten worden ingepast. We willen onze batterijen bijvoorbeeld ook kunnen gebruiken om lokale congestieproblemen op te lossen. Ook als er landelijk geen problemen zijn, kan dit lokaal wel het geval zijn. Er zal immers niet overal tegelijk plotseling bewolking of windstilte zijn. Nu is dit nog niet altijd mogelijk of is er nog geen sprake van een eenduidig vergoedingssysteem.
"Uiteindelijk zullen al deze opslagtechnieken – kort, middel en lang – een integraal onderdeel zijn van het energiesysteem van de toekomst."
Nog veel meer opslag
Naast het vermogen (het aantal megawatt) breiden we ook de totale hoeveelheid in batterijen opgeslagen energie steeds verder uit. Hoe lang we dat vermogen kunnen leveren dus. "Maar het blijft korte termijn opslag, bedoeld om een paar uur te overbruggen," zegt Koenen. "In Nederland hebben we eens in de tien jaar een periode van wel twee weken waarin er geen of weinig wind en zon zijn. Die willen we in de toekomst ook zonder kolen- en gascentrales kunnen overbruggen. Dat gaat ook niet lukken met de een of twee kerncentrales die Nederland mogelijk wil bouwen."
En dan is er nog seizoensopslag: het opslaan van energie in de zomer voor gebruik in de winter – wanneer zonnepanelen nauwelijks stroom opleveren. Waar batterijen zich voor de korte termijn opslag al als de beste techniek hebben bewezen, ligt het speelterrein voor de lange(re) termijn opslag nog helemaal open. "Die opslag hebben we waarschijnlijk pas na 2030 echt nodig," zegt Koenen. "Maar met de lange doorlooptijden betekent dat wel dat die nu in ontwikkeling moet zijn. Wijzelf houden ons daar niet mee bezig, maar gelukkig werken andere partijen aan oplossingen daarvoor." Ook als die oplossingen er zijn blijven batterijen nodig. "Het is én, én, én. Uiteindelijk zullen al deze opslagtechnieken – kort, middel en lang – een integraal onderdeel zijn van het energiesysteem van de toekomst."
